Na een beroerte, ook wel CVA (cerebro vasculair accident) genaamd, of een hersenbloeding kunnen er veel veranderingen optreden. Hierbij springen de lichamelijke aspecten het meest in het oog. Daarnaast kunnen er ook veranderingen optreden in het denken, emoties en gedrag, ook wel neurogene communicatiestoornissen genoemd. Na een ziekenhuisperiode en eventueel opname in een revalidatiecentrum gaat het merendeel van de mensen op een gegeven moment weer naar huis. Eens opnieuw in de thuissituatie, wordt de persoon vaak geconfronteerd met zijn tekortkomingen.
Op deze websites infoNAH.be en hersenstichting.nl vind je meer informatie over de organisatie en de werking van de hersenen en mogelijke hersenaandoeningen.
Neurogene communicatiestoornissen
De logopedist met specialisatie neurogene spraak- en taalstoornissen onderzoekt en behandelt mensen met neurogene communicatiestoornissen (afasie en dysartrie), slikstoornissen (dysfagie) en cognitieve stoornissen (geheugenproblemen en aandachts- en concentratiestoornissen). Behandelingen voor neurogene communicatiestoornissen kunnen plaatsvinden in de praktijk en aan huis van de patiënt als deze zich moeilijk kan verplaatsen.
Afasie
Er is sprake van afasie wanneer het gedeelte van de taalproductie beschadigd is. Iemand heeft dan moeite om taal te vormen. Dit kan van persoon tot persoon variëren, zowel bij het spreken als bij het schrijven.
Een ander probleem wat kan optreden is dat iemand moeite heeft met het begrijpen van taal (taalreceptie), dus in een gesprek of bij het lezen.
Andere voorbeelden van communicatieproblemen zijn:
- Woordvindingsproblemen: hierbij heeft iemand moeite om op bepaalde woorden te komen
- Problemen in de non-verbale communicatie: voorbeelden hiervan zijn: te dicht op iemand gaan zitten of geen oogcontact maken met de persoon met wie men spreekt
- Te veel praten en breedsprakerigheid
- Stoornissen in de abstracte attitude: dit houd in dat iemand bij abstract taalgebruik mist waar het om gaat en informatie letterlijk neemt in plaats van symbolisch. Hierdoor kan het bijvoorbeeld zijn dat iemand grappen of bepaalde woordspelingen niet meer goed begrijpt.
- Gebruik van vreemde woorden of zinnen.
Op deze website levenmetafasie.be kan je getuigenissen lezen van patiënten met afasie. Groepspraktijk Kompas werkt mee aan de ontwikkeling van Logoclicks; een online therapie programma voor mensen met afasie.
Dysartrie
Dysartrie is een stoornis in het spreken en niet in de taal. De spraak is aangedaan, omdat door verlamming van de spieren van lippen, tong en/of gehemelte de spraakklanken niet meer goed gevormd kunnen worden. Daardoor kan iemand moeilijk te verstaan zijn. Dit betekent dat een ernstige dysartrie patiënt wel kan communiceren door middel van schrijven of gebaren, iets wat een afasiepatiënt vaak moeilijk afgaat.
Bij een dysartriebehandeling worden volgende componenten van het spreekgedrag uitgebreid onderzocht en behandeld: ademhaling, stemgeving (fonatie), resonantie, articulatie en zinsmelodie (prosodie). Welke component of componenten gestoord zijn, hangt af van de aangedane plaats of plaatsen in de hersenen en/of het zenuwstelsel. De behandeling is gericht op het verbeteren van de verstaanbaarheid.
Verbale apraxie
Verbale apraxie is een articulatiestoornis die het gevolg is van een hersenletsel. Het gaat om een stoornis in het programmeren van de spraakbewegingen, een stapje voor de uitvoering zelf. Het bewust produceren van spraak is dus gestoord, terwijl het automatisch spreken beter is.
Dysfagie
Dysfagie is een stoornis in het slikvermogen. Er is een combinatie van:
- stoornissen in de slikspieren
- een verminderde gevoeligheid
- een afname van reflexen
Dit kan ertoe leiden dat de persoon zich verslikt. Bij verslikken komt het voedsel of drinken in de luchtpijp terecht, met hoesten tot gevolg.
De slikstoornis wordt in kaart gebracht, in samenwerking met een NKO-arts. Op basis van de medische diagnose wordt een verdere behandeling op punt gesteld.
Cognitieve gevolgen
Een beroerte heeft niet alleen lichamelijk gevolgen, zoals stoornissen in beweging en het gevoel, of epilepsie. Er kunnen ook problemen met de concentratie en de aandacht ontstaan. Hierbij kunnen de volgende verschijnselen optreden:
- vertraagde snelheid van informatieverwerking, tragere denksnelheid
- moeite om de aandacht vol te houden, om je te concentreren
- problemen met gerichte aandacht
- problemen met verdeelde aandacht
Naast voldoende concentratie en aandacht kunnen geven, is het ook van belang dat het geheugen voldoende goed functioneert. Ons geheugen bevat een enorme hoeveelheid informatie over de wereld, over onszelf en over hoe we dingen moeten doen (zoals fietsen of koffie zetten). Om dingen te onthouden zijn drie stappen van belang. Op de eerste plaats komt het opnemen van informatie, waarna deze in de hersenen wordt verwerkt. Hier maken we gebruik van een soort werkgeheugen of het korte-termijn-geheugen. De volgende stap is het beweren van informatie, dit gebeurt in het lange-termijn-geheugen. De laatste stap is dat je de informatie die je hebt opgeslagen ook weer moet kunne uitdiepen, hierbij speelt herkenning een rol.
Bij het onthouden van dingen komt van alles kijken. Een van de dingen die een rol spelen is hoe datgene wat je wilt onthouden, tot je komt. Heb je bepaalde dingen alleen gehoord of heb je zo ook gelezen? Wordt iets met taal uitgelegd of met behulp van plaatjes of foto’s? Ook is het zo dat we dingen die we interessant, heel vervelend of juist leuk vinden, beter onthouden van saaie, onbelangrijke dingen. Daarbij spelen de eerder beschreven aandachts- en concentratiestoornissen en rol; als we ergens geen aandacht aan besteden, onthouden we het meestal niet. En naarmate we meer moeite doen om iets te houden, lukt dit ook beter.
Een ander aspect dat hier genoemd kan worden is problemen met de oriëntatie. Het kan zijn dat iemand niet goed meer weet wie hij is, dat zijn besef van tijd verstoord is, of dat hij vaak de weg kwijt is.
Bij de logopedische behandeling van neurogene stoornissen van spraak, taal en slikken spelen cognitieve gevolgen steeds een rol en deze zullen zo nodig ook betrokken worden bij de behandeling. Voor bovenstaande neurogene communicatiestoornissen kunt u steeds bij ons terecht.